فهرست مطالب
فصلنامه تعلیم و تربیت
سال سی و ششم شماره 4 (پیاپی 144، زمستان 1399)
- تاریخ انتشار: 1399/12/03
- تعداد عناوین: 7
-
-
صفحات 9-30
هدف پژوهش حاضر، شناسایی نشانگان و ابعاد پدیده «رهبری انتقال آموزش» در مدارس دوره دوم متوسطه شهرستانهای استان تهران به منظور ایجاد چارچوبی مفهومی و توسعه مبانی نظری آن است. این پژوهش با رویکرد کیفی و با استفاده از راهبرد پدیدارشناسی توصیفی انجام گرفته است. جامعه آماری پژوهش شامل استادان دوره های ضمن خدمت، مدیران با تجربه و معلمانی بود که بیشترین ساعات ضمن خدمت را در فاصله سالهای 1397-1394 گذرانده اند. از میان آنها 17 نفر به عنوان مشارکت کننده از طریق نمونه گیری نظری هدفمند تا رسیدن به اشباع نظری انتخاب شدند. داده ها از طریق مصاحبه های نیمه ساختاریافته و عمیق گردآوری شدند. روش تحلیل داده ها، تحلیل محتوای استقرایی با به کارگیری کدگذاری در سه سطح باز، محوری و گزینشی بود. یافته ها نشان دادند که ابعاد مربوط به نقش مدیران مدارس دوره دوم متوسطه در قالب رهبری انتقال آموزش در سه بعد زمانی پیش، ضمن و پس از تشکیل دوره های ضمن خدمت شامل: الف) حمایت اطلاعاتی؛ ب) حمایت انگیزشی؛ ج) حمایت ابزاری؛ د) حمایت نظارتی و ه) حمایت ارزیابانه است. بعد حمایت اطلاعاتی جمعا با 11 نشانگان، بعد حمایت انگیزشی جمعا با 13 نشانگان، بعد حمایت ابزاری جمعا با 8 نشانگان، بعد حمایت نظارتی جمعا با 4 نشانگان و بعد حمایت ارزیابانه جمعا با 10 نشانگان، شناسایی شد. مدیران مدارس دوره دوم متوسطه به عنوان عاملان اصلی انتقال آموزش، با حمایتهای پنجگانه خود می توانند «انتقال موفق آموزش» به محیط کار معلمان را تضمین کنند.
کلیدواژگان: رهبری انتقال آموزش، انتقال آموزش، پدیدارشناسی، مدارس دوره دوم متوسطه -
صفحات 31-56
پژوهش حاضر، با هدف طراحی و آزمایش یک دوره آموزشی برای توسعه پایدار، در مقطع ابتدایی و به منظور پاسخگویی به نارساییها و نیازهای آموزش و پرورش در سال تحصیلی 921391، انجام شده است. بدین منظور ابتدا مفاهیم کلیدی توسعه پایدار در شش مقوله اصلی (صرفه جویی در مصرف انرژی و بازیافت، تنوع زیستی و اجتماعی، وابستگی متقابل، عدم خشونت، مشارکت اجتماعی در حفاظت از محیط زیست و تغذیه پایدار) با توجه به پیشینه موجود در جهان تعیین شد. پس از مشخص شدن نیازهای آموزشی دانش آموزان در زمینه های فوق، با تحلیل محتوای کتابهای درسی علوم تجربی و تعلیمات اجتماعی پایه چهارم ابتدایی (که نشانگر پایین تر بودن فراوانی مولفه های اجتماعی آموزش برای توسعه پایدار نسبت به مولفه های زیستی آن بود) و انجام پیمایش از مناطق بیستگانه شهر تهران، (حجم نمونه 558 نفر)، آزمون اثربخشی آموزش محتوای طراحی شده بر دانش و نگرش دانش آموزان، با به کارگیری روش شبه آزمایشی و طرح از نوع پیش آزمون پس آزمون با گروه گواه صورت گرفت. آزمودنیها (از دو دبستان دخترانه و پسرانه پایه چهارم) شامل 58 دانش آموز در گروه آزمایش (33 پسر و 25 دختر) و 46 دانش آموز (22 پسر و 24 دختر) در گروه گواه گمارده شدند. نتایج تحلیل کوواریانس با استفاده از نتایج پرسشنامه پژوهشگر ساخته، برای سنجش نگرش پایداری (پایایی 0/79) و آزمون برای سنجش دانش پایداری (پایایی 0/69)، نشانگر تفاوت معنادار میان میانگینهای نمرات گروه های آزمایش و گواه پس از انجام دادن مداخله آموزشی، بدون توجه به جنسیت است. مدل مفهومی حاصل از این پژوهش، چارچوبی برای تحلیل ابعاد آموزش مفاهیم توسعه پایدار، در نظام آموزشی کشورمان فراهم می آورد.
کلیدواژگان: آموزش و پرورش ابتدایی، آموزش و یادگیری، پایه چهارم، پژوهش آزمایشی، مفاهیم توسعه پایدار -
صفحات 57-78
پژوهش حاضر با هدف تبیین سیر تاریخی صورت بندی اهداف در نظام آموزشی ایران انجام شده است. این پژوهش از نوع تحقیقات تاریخی-تحلیلی است و در پی پاسخگویی به این پرسش است که صورت بندی اهداف در گذشته از منظر رویکرد، الگو، کارکرد و توجه به تفاوتهای فردی چگونه تدوین شده است؟ یافته های حاصل از تحلیل تاریخی اسناد، گزارشها و منابع کتابخانه ای نشان میدهند که اهداف در سیر تطور خود، چهار دوره زمانی را پشت سر گذاشته اند. اولین دوره: تحصیلات رسمی و اجباری (1288 تا 1331)؛ دومین دوره: تحصیلات رایگان و اجباری (1332 تا 1343)؛ سومین دوره: اصلاح جامعه از طریق اصلاح آموزش و پرورش (1344 تا 1366)؛ و 4) چهارمین دوره: حاکمیت ارزشهای اسلامی (1367 تا 1397) است. نتایج بررسی نشان داده که غیر از دوره چهارم (در مرحله دوم) که اهداف با رویکرد شایستگی (صفات و توانمندیها) تدوین شده است، در اغلب دوره ها اهداف تابع رویکرد تصریح شده بوده و الگوی اهداف نیز تک جهتی و پلکانی بوده است. به تبع این امر کارکرد اهداف در عمل بیشتر به سمت اهداف پیشینی و کاهش گرایانه میل کرده و صرفا محدود به تعیین تکلیف برای موضوعات درسی شده است. با وجود آنکه رشد تواناییهای فردی در تمام دوره ها با شدت و ضعفهای متفاوت مدنظر برنامه ریزان بوده، اما حاکمیت الگوی تک جهتی و پلکانی مانع پرداختن به آن در صورتبندی اهداف شده است. دلیل این امر فاصله میان تصمیم گیریهای کلان در نظام آموزشی و واقعیتهای عرصه عمل، تجربه محدود کارشناسی، درک پیچیدگیهای اجرا و بی توجهی به نقش مجریان به عنوان بازیگران اصلی بوده است.
کلیدواژگان: صورت بندی اهداف، نظام آموزشی ایران، تاریخ تحولات اهداف -
صفحات 79-98
پژوهش حاضر با هدف تعیین رابطه ادراک ساختار هدفی کلاس و تاب آوری تحصیلی با میانجیگری انگیزش تحصیلی به روش همبستگی انجام شده است. به همین منظور 461 نفر از دانش آموزان مقطع متوسطه شهر تهران که در سال تحصیلی 96- 1395 مشغول به تحصیل بودند با روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند و ابزارهای انگیزش تحصیلی والرند و همکاران (1992)، پرسشنامه تاب آوری تحصیلی سامویلز (2004) و پرسشنامه ادراک ساختار هدفی کلاس میجلی و همکاران (2000) را پاسخ دادند. داده های حاصل از طریق آمار توصیفی و استنباطی (تحلیل مسیر) تحلیل شدند. نتایج حاصل از بررسی متغیرهای مشاهده شده مربوط به متغیرهای مکنون روابط علی مدل پژوهش نشان داد که انگیزش بیرونی در رابطه میان اهداف عملکرد گرایشی با جهت گیری آینده نقش واسطه گری دارد. اهداف عملکرد گرایشی با مثبت نگری رابطه مثبت معنا دار دارد. همچنین نتایج میان اهداف عملکرد گرایشی با مهارتهای ارتباطی رابطه غیرمستقیم منفی معنا دار نشان داد. در مجموع 33/9 درصد از تغییرات جهت گیری آینده به مدل به دست آمده از پژوهش بستگی دارد که نشان دهنده این است که ادراک ساختار هدفی کلاس از طریق فعالیتهای کلاسی دانش آ موزان، پیامهای معلم و طرز تفکر و جهت گیری انگیزشی دانش آموزان با میزان تعهد، کنترل و انگیزش پیشرفت آنان در شرایط چالش و سخت رابطه دارد. به این مفهوم که میزان تاب آوری تحصیلی دانش آموزان از فعالیتها و پیامهای کلاسی معلم در قالب ساختار هدفی کلاس به شکل مستقیم و غیرمستقیم با واسطه گری انگیزش تحصیلی دانش آموزان اثر می پذیرد.
کلیدواژگان: ادراک ساختار هدفی کلاس، تاب آوری تحصیلی، انگیزش تحصیلی -
صفحات 99-112
پژوهش حاضر با هدف تبیین مولفه های تربیت حرفه ای مبتنی بر شایستگی و تحلیل جایگاه آن در کتابهای درسی دوره دوم متوسطه فنی انجام گرفته است. در این پژوهش برای مشخص کردن مولفه های تربیت حرفه ای از روش کیفی و برای تحلیل کتابهای درسی از روش تحلیل محتوا استفاده شده است. جامعه آماری در بخش تحلیل محتوا کتابهای درسی شایستگیهای غیر فنی شامل پنج کتاب الزامات محیط کار، کارگاه نوآوری و کارآفرینی، اخلاق حرفه ای، کاربرد فناوریهای نوین و مدیریت تولید دوره دوم متوسطه فنی و کار دانش می باشد که در همه رشته ها مشترک بوده است. ابزار گردآوری اطلاعات سیاهه تحلیل محتوای کتب درسی بود که روایی آن را متخصصان برنامه ریزی درسی تعیین کرده اند. نتایج حاصله از بررسی متون و اسناد مرتبط با پژوهش، سه مولفه دانش کسب کار، نگرش اقتصادی و مهارتهای فردی و گروهی را به دست داد. داده های حاصل با شاخصهای آمار توصیفی در فرایند آنتروپی شانون، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته های پژوهش نشان داد که در کتابهای درسی دوره متوسطه فنی بیشترین ضریب اهمیت مربوط به اخلاق حرفه ای(0/2976) و کمترین آن مربوط به کاربرد فناوری نوین(0/0534) و در بقیه کتابها به ترتیب در مدیریت تولید 0/2955، کارگاه نوآوری و کارآفرینی 0/2316 و الزامات محیط کار 0/1216 بوده است. با توجه به تحولات آموزش و پرورش در عصر جدید و اهمیت نقش آموزشهای فنی و حرفه ای در توسعه اقتصادی و اجتماعی، بازنگری ویراستهای آتی به منظور توجه بیشتر به مقوله های کمتر توجه شده ضروری به نظر می رسد.
کلیدواژگان: تربیت حرفه ای، تحلیل محتوا، روش آنتروپی شانون، دوره متوسطه -
صفحات 113-138
در سالهای اخیر موضوع انتخاب رشته برای دانش آموزان دوره متوسطه دوم به دغدغه اصلی خانواده ها، نظام آموزش وپرورش و دانش آموزان تبدیل شده است. از این رو هدف اصلی این پژوهش، شناسایی دلایل موثر بر انتخاب رشته تحصیلی دانش آموزان است. ملاحظات نظری پژوهش بر اساس دیدگاه جامعه شناسان و صاحب نظران تعلیم و تربیت تدوین شده است. این پژوهش به روش کیفی و رویکرد گراندد تیوری بوده است. روش نمونه گیری هدفمند و با راهبرد نمونه گیری نظری انجام شده و روش گرد آوری داده ها نیز مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته بوده که با 25 نفر از متخصصان انتخاب رشته و حوزه تعلیم و تربیت استان ایلام صورت گرفته است. یافته ها متشکل از 49 کد مفهومی و ده مقوله اصلی شامل ترجیحات شغلی، علایق آموزشی، الگوپذیری از گروه های مرجع، هدایت تحصیلی، فشار والدین، استطاعت مالی، پنداشت از توانمندی شخصی، آینده نگری آموزشی، ارتقای سرمایه فرهنگی و عقبه فرهنگی است که پدیده اصلی پژوهش با توجه به مقولات شکل گرفته «پنداشت از انتخاب رشته به مثابه آفریننده سرمایه» نام گذاری شده است. افراد از طریق جریان جامعه پذیری؛ باورها، ارزشها، هنجارها و مهارتهای زندگی و شغلی را در وجود خود درونی می سازند و هویتی متمایز در زندگی اجتماعی برای خویش رقم می زنند که نقش آموزش وپرورش در میان عاملان جامعه پذیری برجسته است. چون انتخاب رشته و تحصیل برای فرد نوعی سرمایه تلقی می شود و با زندگی و هستی فرد سروکار دارد، بنابراین انتخاب رشته مناسب و ادامه تحصیل برای دانش آموزان مانند سرمایه ای است که در همه برهه های زندگی سبب تعالی و شکوفایی آنها می شود.
کلیدواژگان: پنداشت از انتخاب رشته، ترجیحات شغلی، علائق آموزشی، سرمایه فرهنگی، عقبه فرهنگی، درماندگی تحصیلی -
صفحات 139-159
این پژوهش از نوع توصیفی-پیمایشی است که از نظر هدف کاربردی و از نظر نحوه اجرا کمی است. این پژوهش در میان 375 نفر از معلمان مدارس ابتدایی شهر تهران که با روش نمونه گیری ترکیبی(طبقه ای و خوشه ای چند مرحله ای) انتخاب شده اند و ده نفر از صاحب نظران که با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب گردیده اند، به اجرا درآمده است. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته بهره گرفته شده است که روایی صوری آن از طریق اجرای آزمایشی و روایی محتوایی آن بر اساس قضاوت خبرگان و اشتراکات شاخصها(بیش از 0/5) حاصل شده است. پایایی پرسشنامه نیز از طریق ضریب آلفای کرونباخ (0/85) محاسبه شده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها در بخش توصیفی از درصد، میانگین و انحراف معیار و برای نرمال بودن داده ها از آزمون کولموگروف-اسمیرنوف و در بخش استنباطی از آزمون تی زوجی و تک نمونه ای استفاده شده است. برای تعیین سازوکارهای تقویت مدیریت آموزشگاهی مبتنی بر رهبری معنوی نیز از تکنیک دلفی و کدگذاری باز بهره گرفته شد. نتایج پژوهش نشان می دهد که مدیریت مدارس ابتدایی بر اساس مولفه ایمان در شش شاخص در وضعیت مطلوب و در 13 شاخص در وضعیت نامطلوب است. در مولفه تعهد سازمانی سه شاخص در وضعیت مطلوب و هفت شاخص در وضعیت نامطلوب است. در مولفه معناداری دو شاخص در وضعیت مطلوب و چهار شاخص در وضعیت نامطلوب است و در کل، میان وضعیت موجود و مطلوب تفاوت معنادار وجود دارد که سازوکارهایی مناسب برای ارتقای رهبری معنوی در این مدارس تعیین شده اند.
کلیدواژگان: مدیریت آموزشگاهی، رهبری، معنویت، رهبری معنوی
-
Pages 9-30
In order to identify the dimensions and indices of the phenomenon of “leading transfer of learning” within the secondary schools of Tehran province, a sample of 17 lecturers, principals, and experienced teachers was targeted and then interviewed. Inductive analyses of the collected data at three levels of open, pivotal, and selective coding indicate that the role of high school principals along the temporal dimension consists of support along the informational, motivational, instrumental, supervisory, and evaluative dimensions. For each of these five dimensions a number of indices are identified. High school principals can utilize these findings in order to provide the needed support for successful transfer of learning.
Keywords: leadership in learning transfer, phenomenology, secondary middle schools -
Pages 31-56
In order to show that some of the shortcomings of current 4th grade curriculum in meeting contemporary needs of the society, especially in regard to sustainable development, can be met via teaching, a short course consisting of deliberations on key concepts in sustainable development was designed and carried out on a sample of 58 students of both genders. The pre- and post-test comparisons revealed the effectiveness of the course on both attitudes and knowledge of the students regardless of gender. The key concepts which proved absent in the 4th grade textbooks through a content analysis are: energy saving and recycling, biological and social diversity, reciprocal dependence, lack of violence, social participation in protecting the environment, and sustainable diet. Conceptual conclusions driven from this study can help with the needed improvements in our educational system.
Keywords: elementary education, teaching, learning, 4th grade, sustainable development concepts -
Pages 57-78
Formalizing goals and objectives within any organization is influenced by many socio-historical factors. To identify the trend in which educational goals and objectives within the Iranian educational system have evolved in terms of the approach, pattern, performance, and attending to individual differences, a historical analysis was undertaken. Findings are indicative of four eras: first, the compulsory formal schooling era from 1909-1952, second, the compulsory, and free schooling era from 1953-1964, third, the social/educational reform era from1965-1987, and fourth, the Islamic era from1988-2018. The approach taken in almost all eras, and unlike the second stage of the fourth era, has been one in which competencies are not emphasized. The pattern, too, has been hierarchical and single directional. As a result, in practice, the goals and objectives have leaned mostly towards being reductionist and solely used for the purpose of determining what needs to be done in different school subjects. Although in all eras, the development of individual abilities has been, more or less, the main focus of the curriculum planners, but the hierarchical and single directional formalization of the goals and objectives has been the main obstacle on its achievement. The main reasons for this failure are the gap between decision makings at the higher levels of the organization and the practice arena, limited experience and expertise, lack of understanding the implementation complexities, and not having enough attention paid to the role played by the implementers as the main players.
Keywords: formalizing goals, Iranian educational system, history of goals formalization -
Pages 79-98
To determine the relationship between perceived goal structure and academic resilience mediated by academic motivation, a cluster sample of 461 high school students in Tehran was administered three instruments measuring the said constructs. Assuming the validities and reliabilities of the instruments, data analyses revealed that external motivation mediates the relationship between performance goals and being future oriented. Performance goals showed a positive and meaningful relation with optimism as they show an indirect and negative relation with communication skills. All together 33.9% of the variations in future orientation depends on the model which is indicative of the relationship between perceived goal structure and commitment, control, and motivation in achievement. In other words, students’ academic resilience is influenced by teachers’ activities and messages as communicated through goal structure, both directly and indirectly, mediated by academic motivation.
Keywords: perception of classroom’s goal structure, academic resilience, academic motivation -
Pages 99-112
Aiming at identification of the components of competence-based vocational training, and its status in textbooks used in technological high schools, a content analysis of five textbooks on non-technological competencies, commonly used in all fields, was undertaken utilizing a check list considered as valid by curriculum experts. Furthermore, a perusal of related texts and documents revealed three components for the competence-based vocational training: knowledge of the trade, economic perspective, and personal and social skills. Data analyses show that professional ethics has the highest rank, while the use of new technologies ranks lowest in significance, while production management, innovation and entrepreneurship, and work environment requirements ranking in between. Considering the contemporary developments in education, and the significance of the role that technological and vocational trainings play in socio-economic development, a thorough review of the contents seems necessary.
Keywords: vocational training, content analysis, Shannon Entropy Method, high school -
Pages 113-138
Given the concerns of parents, students, and the educational system as a whole, in regards to the selection of field of study by the high school students, factors affecting these selections become of interest to all those involved. Based on the socio-educational foundation of the study, a group of 25 experts in education and field selection in Ilam Province was interviewed. Findings consist of 49 concepts and 10 basic categories from which the main theme is discovered to be the idea of “field selection as a creator of capital”. Individuals, through the process of socialization, internalize beliefs, values, norms, and skills in order to create a distinctive identity for themselves within their social life wherein the role of education looms large. Because the selected field of study is perceived as a type of capital, it permeates throughout their lives and can bring them actualization if selected properly.
Keywords: perception of field selection, occupational preferences, educational interests, cultural capital, cultural background, academic helplessness -
Pages 139-159
To explore the extent to which spiritually-based leadership is implemented in Iranian school management system, a cluster sample of 375 elementary school teachers, along with a group of 10 experts, was selected and given a specially constructed questionnaire with an acceptable validity, as judged by experts, and an internal consistency of 0.85. Data analyses yielded the following: school principals lack most of the indices of faith (13 out of 19), as they did those of organizational commitment (7 out of 10), and meaningfulness (4 out of 6). All in all, the current state differs significantly from that which is desired. Mechanisms by which things can improve are delineated from the experts’ views using the Delphi technique.
Keywords: school administration, leadership, spirituality, spiritual leadership
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.